Rusland lijdt de grootste logistieke stilstand sinds het begin van de oorlog

Vandaag komt het grootste nieuws uit Centraal-Azië.

Hier heeft Kazachstan een van Rusland’s belangrijkste landgrenzen gesloten, waardoor duizenden vrachtwagens vaststaan en blootgelegd wordt hoe afhankelijk Moskou is geworden van de transitroutes van zijn buurland. Wat begon als een routinematige douanecontrole, is geëscaleerd tot een volledige instorting van het Russische logistieke systeem, waarbij tekorten en verliezen zich al verspreiden over fabrieken en magazijnen.

De grenssluiting begon met aangescherpte Kazachse inspecties van vrachtwagens die uit China kwamen, maar binnen enkele dagen veranderde de situatie in een volledige stilstand. Meer dan 5.000 voertuigen staan nu vast bij controleposten en vormen wachtrijen die zich over kilometers uitstrekken.

Drones, elektronische componenten, batterijen, gereedschap, kleding en basisconsumptiegoederen worden allemaal geblokkeerd. Sommige vrachtwagens wachten al weken, andere zelfs maanden, en Russische bedrijven melden verliezen van miljoenen doordat zendingen bederven of contracten mislukken. Zelfs Kirgizische chauffeurs, volledig afhankelijk van Kazachs grondgebied voor toegang tot Rusland, zitten vast zonder verdere route.

Vrachtwagens die onderweg zijn naar Astrachan, Orenburg, Novosibirsk en de Wolgaregio’s worden door dezelfde flessenhals gestopt, en de Kazachse douane weigert ladingen zonder grondige controle door te laten, waardoor de grens feitelijk wordt afgesloten. Kazachstan zegt dat de reden voor de grenssluiting secundaire sancties zijn, aangezien de daling van de officiële EU-Rusland- en VS-Rusland-handel in de afgelopen twee jaar vrijwel is geëvenaard door een stijging van de handel tussen Rusland en Kazachstan.

Astana weet dat westerse regeringen die cijfers kunnen zien en begrijpen wat ze impliceren: dat Kazachstan een van Rusland’s belangrijkste kanalen is geworden voor gesanctioneerde goederen, van elektronica tot dual-use-componenten. Nu zijn de waarschuwingssignalen te luid om te negeren, aangezien Kazachse functionarissen benadrukken dat de inspecties slechts op minder dan één procent van de voertuigen gericht zijn, maar daarbij expliciet verwijzen naar dual-use-artikelen en verboden lading. Ook de timing speelt een rol, want het Kazachse ministerie van Financiën heeft zijn douanesysteem verbeterd met hulp van Usaid, wat aangeeft dat Astana van plan is de westerse sancties na te leven. In die context is het ongecontroleerd doorlaten van duizenden vrachtwagens richting Rusland niet langer een risico dat de Kazachse regering wil nemen.

Voor Rusland zijn de gevolgen ernstig, want elke vertraging brengt de fabrieken dichter bij tekorten, omdat de grens met Kazachstan een van Rusland’s belangrijkste routes is voor Chinese goederen, variërend van drones en consumentenelektronica tot machines en reserveonderdelen. Magazijnen raken leeg, detailhandelaren kunnen niet herbevoorraden en producenten die afhankelijk zijn van buitenlandse componenten worden geconfronteerd met productieverlagingen. Zelfs Rusland’s pogingen om de schuld bij zijn eigen douanebeambten te leggen, verhullen de bredere realiteit niet dat het Kremlin de goederenstroom naar zijn eigen economie niet onder controle heeft.

Moskou werd gedwongen een nooddecreet uit te vaardigen om de procedures voor Kazachse en Kirgizische vrachtwagens te vereenvoudigen, hun toegestane verblijfsduur in Rusland te verlengen en achterstanden handmatig weg te werken. Die interventie verminderde de vertragingen tijdelijk van twee weken naar enkele dagen, maar zodra nieuwe ladingstromen arriveerden, keerden de wachtrijen terug. Reparaties aan Kazachse grensposten, seizoensgebonden pieken in de vraag en nieuwe beperkingen op auto-import hebben de chaos vergroot, maar geen van deze factoren verklaart de instorting zo duidelijk als de politieke, waarbij Astana sancties handhaaft terwijl het toch probeert onder gunstige voorwaarden met Rusland te blijven handelen.

Deze dynamiek trof niet alleen Rusland, maar de hele regio, aangezien Kirgizië bijna volledig afhankelijk is van transit via Kazachstan en zijn vervoerders al meer dan een maand stilstaan. Het Zuidelijke Corridor-project dat Kirgizië via Oezbekistan en Turkmenistan met Astrachan verbindt, is een directe reactie op deze afhankelijkheid, en Kazachse analisten noemen het nu al een geopolitieke dreiging. Voor Rusland is het probleem echter dringender, omdat het de route via Kazachstan niet snel of goedkoop kan vervangen. Alternatieven via Mongolië zijn beperkt, routes via het Verre Oosten zijn overbelast en de veerboten op de Kaspische Zee kunnen niet aan de industriële vraag voldoen. De sluiting is daarom geen ongemak, maar een structureel knelpunt met landelijke gevolgen, dat kritieke druk uitoefent op de toch al overbelaste Russische economie.

In het algemeen legt de grenssluiting door Kazachstan een van Rusland’s diepste kwetsbaarheden bloot: een economie die afhankelijk is van een buurland dat het niet kan onder druk zetten, controleren of omzeilen. Door secundaire sancties te handhaven, heeft Kazachstan de toeleveringsketens verstoord waarop Moskou vertrouwt om civiele fabrieken draaiende te houden en de economie te ondersteunen die de oorlogseconomie voedt. De duizenden gestrande vrachtwagens zijn niet alleen een logistiek probleem, maar ook een herinnering dat de economische fundamenten van Rusland kunnen worden geschud door een partner die ooit als ongevaarlijk werd gezien.