Eindelijk! Rusland is van de zee afgesneden! Olie-export stort van de ene op de andere dag in!

Vandaag komt het belangrijkste nieuws uit de Zwarte Zee.

Hier hebben Oekraïense maritieme drones de Russische schaduwvloot-tankers gedwongen te verspreiden, stil te liggen of van koers te veranderen, waardoor grote Russische havens geen enkele tanker hebben om hun olie te exporteren. Voor het eerst wordt de maritieme maas in de sancties van Rusland sneller geraakt dan het zich kan herstellen, en het venster voor schaduwvloot-operaties sluit zich met een ongekende snelheid.

De recente drone-aanvallen op de tankers Kairos en Virat zetten de toon, aangezien beide schepen leeg waren en op weg naar de grote haven van Novorossiysk voor bijvulling toen Sea Baby-drones hun machinekamers raakten, waardoor evacuatie nodig was en de schepen in brand kwamen te staan.

Trackingdata toonde daarna tankers die voor de kust van Novorossiysk bleven liggen, positie houdend in plaats van de haven binnen te varen, en Russische economen waarschuwden dat het echte gevaar nu van de verzekeraars komt. Als verzekeraars dekking weigeren en scheepseigenaren hun schepen niet in een oorlogszone willen verhuren, kan Rusland toegang verliezen tot een groot deel van de vijfhonderd tankers die het gebruikt om gesanctioneerde olie te vervoeren. Ongeveer de helft van de schaduwvloot bestaat uit buitenlandse schepen die Rusland huurt, wat betekent dat deze schepen uit de logistieke keten kunnen verdwijnen als de eigenaren zich terugtrekken, een scenario dat Russische economen nu omschrijven als het ernstigste gevolg van Oekraïne’s maritieme campagne.

Het patroon lijkt zich nu uit te breiden buiten de Zwarte Zee, want voor de kust van Senegal zinkt de tanker Mersin na een interne explosie. Het schip bezocht regelmatig Novorossiysk en Taman, waardoor het een doelwit werd voor Oekraïense tracking van Russische maritieme logistiek. Het incident met de Mersin voegt zich bij eerdere aanvallen op de tanker Sig nabij de Krim, meerdere aanslagen op schepen die ruwe olie naar Azië vervoeren, en diverse bijna-incidenten langs het Bosporus-kanaal. Elk geval is anders, maar samen wijzen ze op een strategie die Russische olietransportroutes volgt in plaats van zich te beperken tot het regionale toneel. Deze mogelijkheid wordt nu openlijk besproken in Russische kanalen, die waarschuwen dat elk schip dat aan gesanctioneerde exporten is gekoppeld risico kan lopen, ongeacht waar het vaart.

Ondertussen werkt Europa aan het afsluiten van de Oostzee voor schaduwvloot-verkeer, nadat Moskou belangrijke onderdelen van het laatste Amerikaanse voorstel had afgewezen. Washington signaleerde strengere sancties die de aansprakelijkheid voor bedrijven die Russische olie verschepen zouden uitbreiden. Brussel onderneemt ook actie, omdat de EU juridische gronden voorbereidt om alle stateloze of vlagloze tankers te onderscheppen onder Artikel 110 van het VN-verdrag, een verschuiving ten opzichte van de eerdere aanpak die onderschepping beperkte tot duidelijke embargo-overtredingen. Minstens zestien schepen vallen direct onder de nieuwe criteria, en aanvullende tankers kunnen in het volgende sanctiepakket op de zwarte lijst worden gezet. Dit verandert de operationele omgeving in de Oostzee, omdat Europese kustwachten de bevoegdheid krijgen om alle Russische gelinkte tankers op internationaal water te stoppen, te inspecteren en vast te houden, wat de druk weerspiegelt die Oekraïne in de Zwarte Zee heeft gecreëerd.

Europese overheden richten zich ook op een veiligheidsdreiging die verder gaat dan olie, want aan het front reizen FPV-drones regelmatig veertig kilometer, en Iran heeft laten zien dat Shahed-type drones kunnen worden gelanceerd vanuit containers op civiele schepen. Inlichtingenrapporten waarschuwen dat Rusland een vergelijkbaar lanceerplatform op zee zou kunnen proberen, waarbij de schaduwvloot wordt gebruikt als een geheime dreiging tegen Europese havens, energie-installaties of luchthaveninfrastructuur.

Schaduwvloot-schepen opereren al met minimale toezicht, vaak met onduidelijke eigendom en inconsistent identificatie. Dit laat ruimte voor maritieme activiteit in een crisis, en Europese staten werken eraan dit vroegtijdig te sluiten. Het aanscherpen van de regels in de Oostzee is daarom gemotiveerd door zowel handhaving van sancties als het verlangen om een mogelijke maritieme dreiging met drones uit te schakelen, waarbij de recente aanvallen van Oekraïne de urgentie vergroten.

Over het geheel genomen markeert de druk op Rusland’s schaduwvloot een keerpunt in de maritieme fase van de oorlog. Oekraïne heeft de Zwarte Zee veranderd in een risicovolle zone voor Russische olievervoer, waardoor tankers stil komen te liggen voor de kust en verzekeraars niet bereid zijn het gevaar te dragen. Incidenten nabij Senegal suggereren dat de dreiging nu de wereldwijde olietransportroutes van Rusland volgt in plaats van regionaal te blijven, terwijl Europa het juridische en veiligheidskader opbouwt om bewegingen van de schaduwvloot in de Oostzee te beperken. Rusland bouwde dit netwerk om sancties te omzeilen en zijn olie-inkomsten te laten stromen, maar met brandende schepen, terugtrekkende verzekeraars en aangescherpte handhaving vanuit meerdere richtingen tegelijk, begint het systeem dat ooit Moskou’s export beschermde, onder voortdurende druk te instorten.