Vandaag zijn er interessante ontwikkelingen binnen de Russische Federatie.
Het toenemende aantal waarschuwingen — die inmiddels zijn geëvolueerd tot openlijke dreigementen vanuit Rusland — heeft de regering van Kazachstan ertoe aangezet om beslissende stappen te zetten richting een alliantie met westerse landen. Van het veranderen van belangrijke handelspartners tot het zoeken naar nieuwe militaire bondgenootschappen: Kazachstan lijkt vastbesloten om zijn stabiliteit te waarborgen in het geval van een Russische escalatie.

Kazachstan, lange tijd beschouwd als een strategische sleutelpartner van Rusland, neemt steeds meer afstand van Moskou, wat wijst op een bredere afbrokkeling van Russische allianties in Centraal-Azië. Rusland heeft diepgewortelde belangen in Kazachstan, waaronder militaire bases zoals het beroemde kosmodroom van Bajkonoer, een cruciale faciliteit voor ruimtelanceringen. De geografische nabijheid tot vitale Russische militaire installaties en de overvloed aan natuurlijke hulpbronnen — waaronder energie en mineralen — maken het land strategisch belangrijk voor Moskou.

Daarnaast woont er een aanzienlijke etnisch Russische minderheid van ongeveer 20% in Kazachstan, vooral geconcentreerd nabij de grens met Rusland. Deze bevolkingsgroep wordt door Moskou regelmatig gebruikt als rechtvaardiging om meer invloed uit te oefenen of dreigementen te uiten om Kazachstan in het pro-Russische kamp te houden. Rusland hanteerde hetzelfde retorische kader om de oorlog in Oekraïne te rechtvaardigen — tot grote zorg van de Kazachse regering. President Vladimir Poetin maakte eerder opmerkingen over de territoriale integriteit van Kazachstan en suggereerde dat de huidige grenzen vooral het resultaat zijn van Sovjetbesluiten, waarbij hij impliceerde dat Kazachstans territoriale opbouw historisch niet legitiem is.

De recente ontslagronde van Kazachstans pro-Russische minister van Defensie, Ruslan Zjaksylykov, markeert een duidelijke koerswijziging. Zjaksylykov, bekend om zijn uitgesproken pro-Russische houding, kreeg binnenlands veel kritiek vanwege verschillende schandalen, waaronder vermeende corruptie bij militaire aankopen en controversiële uitspraken tijdens ontmoetingen met de Russische minister van Defensie, Andrej Beloesov, waarin hij de Russen omschreef als "broedervolk" — een narratief dat ook in de oorlog tegen Oekraïne wordt gebruikt. Zijn vervanging door Dauren Kosanov, voormalig commandant van de luchtafweer, betekent een duidelijke beleidsverandering. President Tokajevs snelle administratieve ingrepen duiden op een versnelde overstap naar westerse militaire standaarden, onder meer zichtbaar in de steeds frequentere gezamenlijke oefeningen met NAVO-landen zoals Turkije en recente akkoorden met het Verenigd Koninkrijk.

De groeiende militaire samenwerking tussen Kazachstan en westerse landen onderstreept de afnemende invloed van Rusland. De ondertekening van een defensieovereenkomst met het Verenigd Koninkrijk is hierbij een mijlpaal. Deze overeenkomst richt zich op vredesmissietraining, Engelse taallessen en het opleiden van Kazachse officieren aan Britse militaire academies. Hoewel officieel gepresenteerd als "soft power"-initiatieven, zijn dergelijke programma’s historisch een bekende Britse strategie om langdurige invloed op te bouwen in partnerlanden. Kazachstan neemt ook al deel aan projecten voor de productie van NAVO-compatibele munitie, wat wijst op een fundamentele oriëntatieverschuiving in het defensiebeleid.

Historisch gezien leverden Kazachstan en Oezbekistan grote hoeveelheden katoen voor de productie van nitrocellulose, een essentiële grondstof voor Russische explosieven en buskruit. Ondanks Kazachstans zelfverklaarde neutraliteit waren deze exporten van vitaal belang voor het Russische militair-industriële complex.

Toch zijn er recente signalen dat Kazachstan militaire productie mogelijk gaat heroriënteren richting NAVO-landen in plaats van Rusland. Een dergelijke stap zou een serieuze klap zijn voor de Russische capaciteit om een langdurige oorlog in Oekraïne te ondersteunen, en toont aan dat Kazachstan zijn relaties met het Westen wil versterken, ten koste van de traditionele banden met Moskou. Russische analisten en politieke kringen hebben voorspelbaar woedend gereageerd en spreken van verraad en een ondermijning van de traditionele Russische dominantie in de Centraal-Aziatische veiligheidsorde.

Daarbovenop bouwt Kazachstan langzaam aan zijn economische en diplomatieke banden met de Europese Unie. Er worden gesprekken gevoerd over het versoepelen van visumregels, al vorderen deze traag. Toch symboliseert zelfs deze trage dialoog een geopolitieke verschuiving richting de EU. Hoewel volledig visumvrij reizen nog ver weg is, toont het gesprek aan dat Kazachstan zich strategisch richting Europa beweegt.

Bovendien onderzoekt Kazachstan actief alternatieve exportroutes, zoals de Baku-Tbilisi-Ceyhan-pijpleiding. Deze route vermindert de afhankelijkheid van Rusland voor energie-exporten en opent de deur naar de Europese energiemarkt via Turkije. Deze stap diversifieert niet alleen de economische banden van Kazachstan, maar ondermijnt ook de Russische invloed in de Centraal-Aziatische energiemarkt — historisch een krachtig drukmiddel van Moskou.

Al met al tonen deze ontwikkelingen dat Kazachstan zich steeds kwetsbaarder voelt door de nabijheid van Rusland. Na het lot van Oekraïne te hebben gezien, lijkt het land vastberaden om eenzelfde scenario te vermijden door nauwere banden met het Westen te smeden. Deze strategische heroriëntatie past binnen een bredere regionale trend waarin traditionele Russische bondgenoten hun positie heroverwegen uit vrees voor Russische agressie. Kazachstans behoedzame maar beslissende verschuiving richting NAVO-gezinde landen betekent een ernstige verzwakking van het Russische geopolitieke netwerk en markeert een nieuw tijdperk van onzekerheid en heroriëntatie binnen de Euraziatische politiek.

Opmerkingen