100 Schepen Geblokkeerd! Russische Vluchtroutes Gesloten!

Vandaag komt het belangrijkste nieuws uit Europa.

Nieuwe sancties van het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie trekken de strop verder aan rond Rusland's schaduwvloot, het geheime netwerk van olietankers dat Moskou al lange tijd helpt om exportbeperkingen op olie te omzeilen. Deze keer is de handhaving niet alleen beter gecoördineerd, maar ook doelgerichter, en de effecten beginnen zichtbaar te worden in de bredere infrastructuur van Rusland’s oorlogseconomie.

Onlangs maakte het Verenigd Koninkrijk zijn nieuwste sanctiepakket bekend, dat rechtstreeks tientallen tankers viseert die verdacht worden van het vervoeren van Russische olie in strijd met het G7-prijsplafond. Deze schepen opereren onder vlaggen van gemak en ondoorzichtige eigendomsstructuren om detectie te vermijden. Londen heeft nu tegoeden bevroren van meer dan honderd schepen uit de schaduwvloot en heeft verscheidene stromanbedrijven gesanctioneerd die cruciale verzekering, financiering en logistieke ondersteuning bieden vanuit wereldwijde maritieme knooppunten. Naast het viseren van individuele vaartuigen verbieden de Britse maatregelen ook dat Britse bedrijven zaken doen met schepen of firma’s die gelinkt zijn aan gesanctioneerde oliesmokkel, waardoor zij geen toegang meer hebben tot de juridische en financiële diensten die de schaduwvloot tot nu toe in stand hielden.

Tegelijkertijd heeft de Europese Unie haar achttiende sanctiepakket aangenomen, met nieuwe maatregelen die gericht zijn op het ondermijnen van de juridische en logistieke fundamenten van schaduwvlootoperaties. Het pakket voert strengere straffen in voor havens die diensten verlenen aan omgevlagde of vermomde Russische tankers, creëert een publieke zwarte lijst van schepen die betrokken zijn bij schendingen van het prijsplafond, en breidt sancties uit naar tussenpersonen die valse documenten aanleveren over de oorsprong van ladingen. Misschien wel het belangrijkste is dat de Europese Unie nu ook sancties oplegt aan derde landen, bedrijven en organisaties die Russische ontwijkingspogingen faciliteren.

Deze stap zet aanzienlijke druk op landen als Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten, die stilletjes de ondersteuningsinfrastructuur van de vloot hebben gehuisvest. Samen vormen de acties van het Verenigd Koninkrijk en de EU de meest omvattende aanval tot nu toe op Rusland’s olie-exportnetwerk.

De gevolgen van deze aanpak worden nu al merkbaar op zee. Eerder dit jaar meerde een schip met banden met Rusland aan in België, waarna pas later bleek dat het tot de schaduwvloot behoorde. Dit leidde tot interne controles in Europese havens en tot de invoering van strengere inspectieprotocollen. Sinds dat incident staan verzekeringsmaatschappijen onder verscherpt toezicht, is de maritieme monitoring toegenomen en is de samenwerking tussen Europese douane- en marinestrijdkrachten uitgebreid. Hierdoor wordt het voor Russische tankers met vervalste of omgevlagde registraties veel moeilijker om Europese havens of diensten te bereiken, wat hen dwingt tot riskantere, langere en duurdere handelsroutes.

Deze beperkingen zijn het symptoom van een diepere financiële crisis. Rusland kan niet langer rekenen op stabiele transacties in Amerikaanse dollars en is daarom overgeschakeld op handel met strategische partners. Zo betaalde Moskou Iran 104 miljoen dollar in goud voor Shahed-drones en leverde het wapens en industriële onderdelen aan Noord-Korea in ruil voor artilleriegranaten en soldaten voor het front. Zoals eerder gerapporteerd, gebruikt het Kremlin inmiddels ook cryptomunten en buitenlandse schijnbedrijven om de aard van wapendeals en geldtransfers te verbergen. Deze improvisaties kunnen Moskou op korte termijn overeind houden, maar ze tonen duidelijk aan dat het economische systeem zijn toegang tot harde valuta verliest en moeite heeft om zelfs de meest basale elementen van oorlogsfinanciering draaiende te houden.

De geografische gevolgen zijn minstens zo belangrijk. Nu de Oostzee onder toenemend toezicht staat en de Zwarte Zee zwaar betwist is, heeft Rusland een deel van zijn schaduwvlootactiviteiten verplaatst naar Arctische havens zoals Moermansk. Maar dat is slechts een laatste redmiddel, aangezien deze havens slechts zeven tot acht maanden per jaar ijsvrij blijven. Zelfs deze uitwijkroutes worden steeds minder bruikbaar, nu het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen hun maritieme patrouilles hebben opgevoerd in de Barentszzee en Noordzee — gebieden waar zij zowel logistiek als geografisch een maritiem overwicht hebben. Het resultaat is een steeds nauwer sluitende ring rond de schaduwvloot: naarmate de uitwijkmogelijkheden afnemen en de handhaving verbetert, wordt het voor Rusland steeds duurder om olie te blijven exporteren en die inkomsten om te zetten in wapens.

Al met al markeert het optreden tegen Rusland’s schaduwvloot een verschuiving van symbolische druk naar systematische ontwrichting. Nu de handhaving zich uitstrekt van financiële middelen tot de maritieme routes zelf, staat Moskou voor een steeds krappere horizon: elke export, ontwijking en transactie wordt moeilijker te verbergen, duurder om vol te houden, en minder geschikt om de oorlog mee te bekostigen.

‍