Vandaag komt het belangrijkste nieuws uit de Baltische regio.
Hier suggereren NAVO-surveillancevluchten boven Kaliningrad en schietoefeningen in Estland dat Europa de Russische enclave niet langer als een passieve dreiging beschouwt. In plaats daarvan wordt Kaliningrad bestudeerd en gevolgd, terwijl de buren zich in stilte voorbereiden op een worstcasescenario.

Onlangs heeft de Duitse militaire contraspionagedienst gemeld dat het aantal Russische spionagezaken het afgelopen jaar bijna is verdubbeld. Functionarissen zeggen dat de operaties van Moskou agressievere dekmantels gebruiken en Europa binnenkomen via derde landen zoals Servië en Turkije om detectie te ontwijken.

Tegelijkertijd zijn cyberaanvallen en politieke beïnvloedingscampagnes toegenomen in de Baltische staten. Alleen al de afgelopen maand meldde Litouwen GPS-verdraaiing op commerciële vliegtuigen, waarschuwde Estland voor gecoördineerde hacks op staatsinfrastructuur en financierden aan Rusland gelieerde groepen verschillende politieke bijeenkomsten in Letland. Dit zijn geen geïsoleerde provocaties; ze weerspiegelen de vroege waarschuwingssignalen die voorafgingen aan Rusland’s invasies van Georgië in 2008 en Oekraïne in 2014 en 2022. Het patroon is bekend, en het centrale knooppunt is Kaliningrad. Vrijwel elk geval van signaalstoring, radar-inbraak of droneverkenning in de regio is terug te voeren op de Russische enclave, waardoor het de katalysator is voor elke nieuwe escalatie.

Die dreiging is niet nieuw, maar de urgentie wel. Kaliningrad is een zwaar gemilitariseerde Russische enclave ingeklemd tussen Polen en Litouwen, en dient al lang als lanceerplatform voor dreigingen tegen de NAVO. Met oorlogsschepen van de Baltische Vloot, Iskander-raketsystemen en geavanceerde luchtverdediging geeft het Moskou een constante vooruitgeschoven positie binnen EU-territorium. Tijdens eerdere confrontaties gebruikte Rusland Kaliningrad om nucleaire aanvallen te simuleren, plotselinge oefeningen te houden en scheepvaartroutes in de Baltische Zee te bedreigen. Maar in de afgelopen maanden is het ook een zenuwcentrum geworden voor hybride operaties, coördinerend cyberaanvallen, het uitzenden van storingssignalen en het testen van de luchtruimgereedheid van de NAVO met frequente hogere overvliegen. Kortom, Kaliningrad is niet langer alleen een basis; het is een al in gebruik zijnd knooppunt van het slagveld.

Europa zet nu tegenmaatregelen in. NAVO AWACS-surveillancevliegtuigen maken continue vluchten boven Polen en de Baltische Zee om Kaliningrads militaire activiteiten te monitoren. Ondertussen heeft Estland net zijn allereerste schietoefeningen gehouden met US-geleverde HIMARS, onderdeel van een aanschaf van zes eenheden gericht op het vergroten van de langeafstandsschietcapaciteit.


De oefeningen richtten zich op het aanvallen van gesimuleerde versterkte posities, zoals versterkte bunkers en raketlanceerplaatsen, precies het soort installaties dat geconcentreerd is in Kaliningrad. Polen, dat tientallen HIMARS-systemen van de VS heeft ontvangen, bereidt vergelijkbare capaciteiten voor.


Voor NAVO-frontlinielanden die het zwaarst onder Russische druk staan, dienen deze oefeningen een duidelijk dubbel doel: paraatheid voor tegenkrachtaanvallen en zichtbare afschrikking tegen Kaliningrads offensieve potentieel. Hoewel geen officieel scenario is onthuld, worden deze oefeningen door analisten gezien als een generale repetitie voor serieuze onderscheppingsmissies gericht op Rusland: het detecteren, richten en uitschakelen van raketlanceerplatforms binnen de enclave.


Tegelijkertijd heeft Polen troepenverplaatsingen nabij de grens uitgebreid en versnelt Litouwen de werkzaamheden aan versterkte grensbarrières.

Als de NAVO Kaliningrad militair zou confronteren, zou de openingszet waarschijnlijk een gecoördineerde cyber- en elektronische oorlogsvoering zijn, gericht op het blind maken van Russische communicatie en radarbewaking. Dit zou gevolgd worden door continue luchtverkenning met AWACS en hoogvliegende drones om posities te bevestigen.

Langeafstandsprecieze aanvallen zouden vervolgens belangrijke installaties raken: Iskander-lanceerinstallaties, luchtverdedigingsknooppunten en commandocentra van de Baltische Vloot. HIMARS-batterijen in Estland en Polen zouden vaste raketbases kunnen uitschakelen, terwijl Duitse en Amerikaanse vliegtuigen vervolgonderdrukkingsmissies uitvoeren. Maritieme troepen zouden de belangrijke haven van Kaliningrad in Baltiysk blokkeren om versterkingen te voorkomen. Ondertussen zouden NAVO-grondeenheden, die al nabij de Suwalki-gap zijn gepositioneerd, worden belast met het indammen van elke Russische uitbraakpoging richting Polen of Litouwen. Dit is een hypothetisch scenario, maar wordt nu actief geoefend, waarbij elke oefening steeds meer aansluit op een daadwerkelijke operationele volgorde.

Al met al zou de Kaliningrad-dreiging die Rusland twee decennia heeft opgebouwd, wel eens tegen het Kremlin zelf kunnen keren. Europa bedreigt de enclave niet langer als een statische afschrikking, maar als een levende kwetsbaarheid die gevolgd, gericht en mogelijk geneutraliseerd kan worden. Voor het Kremlin brengt deze verschuiving enorme risico’s mee: het verlies van Kaliningrad zou niet alleen een enorme strategische klap zijn, maar ook het symbolische instorten van Rusland’s vooruitgeschoven positie in Europa. En voor de NAVO is de boodschap duidelijk: het tijdperk van passieve indamming is voorbij.

Opmerkingen