Oekraïne verscherpt de blokkade van de Zwarte Zee door tankers en belangrijke oliehavens lam te leggen

Vandaag komt het belangrijkste nieuws uit Europa.

Hier intensiveert Oekraïne zijn campagne in de Zwarte Zee tot een de facto blokkade, waarbij het de Russische schaduwvloot viseert en cruciale olie-exportinfrastructuur lamlegt. Als reactie is Moskou Europese landen gaan beschuldigen van directe betrokkenheid en dreigt het met vergelding, terwijl het probeert een steeds strakker wordende strop te doorbreken die het niet langer kan ontwijken via ontkenning.

Hier is de centrale ontwikkeling de aanval op de Dashan, een gesanctioneerde tanker die Novorossiysk naderde met zijn transponder uitgeschakeld. Oekraïense Sea Baby-drones bereikten het schip bij daglicht en veroorzaakten volgens Oekraïense bronnen voldoende schade om het uit de vaart te dwingen. Russische commentatoren richtten zich echter onmiddellijk op een Britse RC-135 die boven het westelijke deel van de Zwarte Zee vloog, en beweerden dat dit toestel realtime-inlichtingen leverde en de aanval via Oekraïne aanstuurde. Of de Russische beschuldigingen nu kloppen of niet, Oekraïnes bondgenoten leveren toezicht en situational awareness, waardoor Oekraïne de vele succesvolle aanvalscampagnes kan uitvoeren die het gedurende de oorlog heeft gevoerd. Daarmee worden de militaire en economische capaciteiten van Rusland ernstig ondermijnd, terwijl internationale rode lijnen niet worden overschreden.

Deze context is essentieel, want ongeacht of Rusland de westerse betrokkenheid overdrijft, bewijst Oekraïne Europa een grote dienst. Rusland blijft sancties omzeilen door schepen te hernoemen, van vlag te wisselen, zonder transponder te varen en een schaduwvloot te exploiteren die de handhaving van sanctiepakketten uiterst moeilijk maakt. Europa heeft juridische procedures, onderzoeken en regulatoire besluiten nodig om te reageren, waardoor Rusland vrijwel altijd sneller handelt. Een recente zaak laat zien hoe een Duitse rechtbank weigerde de inbeslagname van een beschadigd schaduwvlootschip toe te staan uit vrees voor juridische vergelding door Rusland of anderen.

Oekraïne kent deze beperkingen niet; het kan tankers direct aanvallen, zoals bij de Dashan, en het kan schepen in beslag nemen die zijn havens binnen drijven, zoals het spookschip dat onlangs werd vastgehouden nadat het ironisch genoeg de haven van Odesa was binnengelopen, na herhaaldelijk van identiteit te zijn veranderd terwijl het graan uit door Rusland gecontroleerd de Krim vervoerde. Naast het tegengaan van sanctieontduiking zijn verschillende schaduwvlootschepen in verband gebracht met agressieve GPS-verstoring die de luchtvaart en scheepvaart in heel Europa treft. Door deze schepen uit de vaart te nemen, vermindert Oekraïne zowel hybride dreigingen als illegale exporten en handhaaft het sancties op een manier die Europa niet kan evenaren, zonder Europa in een open confrontatie met Rusland te trekken. Tegelijkertijd viseert Oekraïne de havens die deze vloot in stand houden; recente maritieme en luchtdrone-aanvallen richtten grote schade aan aan aanlegplaatsen en offshoreterminals bij Novorossiysk, waardoor de haven haar activiteiten volledig moest opschorten tot de reparaties waren voltooid.

Schaduwvloottankers zijn doorgaans oud en slecht onderhouden en zijn afhankelijk van een beperkt aantal bevriende havens voor reparaties, laden en lossen. Wanneer deze knooppunten betwist raken, lopen schaduwvlootkapiteins steeds grotere risico’s op brand, lekkages, mechanische storingen en langdurige vertragingen. Een systeem dat al op flinterdunne marges draaide, wordt nog kwetsbaarder, en elke extra verstoring vergroot de kans op kettingreacties van ongevallen en problemen die Rusland niet eenvoudig kan verbergen of herstellen.

Economisch gezien verwerken terminals in Novorossiysk een groot deel van Rusland’s maritieme oliehandel, aangezien zij ongeveer een kwart van alle Russische zeetransporten van ruwe olie en geraffineerde producten voor hun rekening nemen. Ter vergelijking verwerkt Sint-Petersburg veel minder ruwe olie, slechts ongeveer een vijfde, en is het vooral gericht op producten en algemene lading. Ust-Luga beheert een groot maar al zwaar benut derde deel van Rusland’s export via de Baltische Zee en kan de last van Novorossiysk evenmin overnemen. Wanneer Novorossiysk vertraagt, bestaat er geen gelijkwaardige zuidelijke haven die hetzelfde volume kan absorberen, en beschikken de noordelijke havens niet over voldoende reservecapaciteit om dit te compenseren. Het resultaat is een structurele flessenhals: elke aanhoudende verstoring in de Zwarte Zee bedreigt onmiddellijk een onevenredig groot deel van Rusland’s exportinkomsten, meer dan 28 miljard Amerikaanse dollar van de Russische staatsbegroting, waardoor het systeem met elke nieuwe aanval verder wordt aangesnoerd.

Over het geheel genomen ontwikkelt Oekraïnes campagne tegen de schaduwvloot en de ondersteunende infrastructuur zich tot een snel bewegende vorm van sanctiehandhaving. Door tankers uit te schakelen, illegale schepen vast te houden en grote terminals tot stilleggingen of tragere rotaties te dwingen, bereikt Oekraïne resultaten die Europese instellingen met louter juridische middelen niet kunnen realiseren. Voor Rusland betekent dit minder schepen waarop het kan vertrouwen, minder havens waarop het kan steunen en minder stabiele routes om de olie te vervoeren die zijn oorlog financiert. Als het huidige patroon aanhoudt, ligt de Zwarte Zee op koers om een steeds gevaarlijkere en onbetrouwbaardere exportcorridor te worden, lang voordat Moskou een manier vindt om zich aan te passen.