Ukraina zaostrza blokadę Morza Czarnego, unieruchamiając tankowce i kluczowe porty naftowe

Dziś największe wiadomości napływają z Europy.

Tutaj Ukraina eskaluje swoją kampanię na Morzu Czarnym do poziomu faktycznej blokady, uderzając w rosyjską flotę cieni oraz paraliżując kluczową infrastrukturę eksportu ropy. W odpowiedzi Moskwa zaczęła oskarżać państwa europejskie o bezpośrednie zaangażowanie, grożąc odwetem, jednocześnie desperacko próbując przerwać zaciskającą się pętlę, której nie jest już w stanie ominąć dzięki zaprzeczaniu odpowiedzialności.

Kluczowym wydarzeniem jest tutaj atak na Dashan, objęty sankcjami tankowiec, który z wyłączonym transponderem zbliżał się do Noworosyjska. Ukraińskie drony morskie Sea Baby dotarły do jednostki w ciągu dnia i, według ukraińskich źródeł, spowodowały na tyle poważne uszkodzenia, że statek musiał zostać wyłączony z eksploatacji. Rosyjscy komentatorzy natychmiast skupili się jednak na brytyjskim samolocie RC-135 lecącym nad zachodnią częścią Morza Czarnego, twierdząc, że zapewniał on rozpoznanie w czasie rzeczywistym i kierował atakiem poprzez Ukrainę. Niezależnie od tego, czy rosyjskie oskarżenia są prawdziwe, sojusznicy Ukrainy dostarczają jej rozpoznania i świadomości sytuacyjnej, co pozwala Kijowowi przeprowadzać liczne skuteczne kampanie uderzeń w trakcie wojny, poważnie osłabiając rosyjskie zdolności wojskowe i gospodarcze, przy jednoczesnym unikaniu przekraczania międzynarodowych czerwonych linii.

Ten kontekst jest kluczowy, ponieważ niezależnie od tego, czy Rosja wyolbrzymia zachodnie zaangażowanie, Ukraina robi Europie ogromną przysługę. Rosja nadal obchodzi sankcje poprzez zmiany nazw statków, bander, żeglugę „na ciemno” oraz operowanie flotą cieni, co czyni egzekwowanie pakietów sankcyjnych niezwykle trudnym. Europa musi działać poprzez procedury prawne, dochodzenia i decyzje regulacyjne, co oznacza, że Rosja niemal zawsze porusza się szybciej. Jeden z aktualnych przypadków pokazuje niemiecki sąd, który odmówił zgody na zajęcie uszkodzonego statku floty cieni z obawy przed prawnym odwetem ze strony Rosji lub innych podmiotów.

Ukraina takich ograniczeń nie ma; może bezpośrednio uderzać w tankowce, jak w przypadku Dashan, oraz zajmować jednostki, które wpłyną do jej portów, jak „statek-widmo” niedawno zatrzymany po tym, jak ironicznie wpłynął do portu w Odessie po wielokrotnej zmianie tożsamości podczas przewozu zboża z okupowanego przez Rosję Krymu. Oprócz przeciwdziałania obchodzeniu sankcji, kilka jednostek floty cieni powiązano z agresywnym zagłuszaniem sygnału GPS, które wpływa na lotnictwo i żeglugę w całej Europie. Wyłączając te statki z obiegu, Ukraina ogranicza zagrożenia hybrydowe oraz nielegalny eksport, skutecznie egzekwując sankcje w sposób, którego Europa nie jest w stanie osiągnąć, nie wciągając jej jednocześnie w otwartą konfrontację z Rosją. Równocześnie Ukraina uderza w porty podtrzymujące funkcjonowanie tej floty, a niedawne ataki morskich i powietrznych dronów poważnie uszkodziły nabrzeża i terminale offshore w pobliżu Noworosyjska, zmuszając port do całkowitego wstrzymania operacji do czasu zakończenia napraw.

Tankowce floty cieni są już stare i źle utrzymane, a ich funkcjonowanie opiera się na ograniczonej liczbie przyjaznych portów, w których mogą dokonywać napraw, załadunku i rozładunku. Gdy te węzły stają się obszarem spornym, kapitanowie floty cieni muszą liczyć się z rosnącym ryzykiem pożarów, wycieków, awarii mechanicznych oraz długich opóźnień. System, który już wcześniej działał na minimalnych marginesach bezpieczeństwa, staje się jeszcze bardziej kruchy, a każde kolejne zakłócenie zwiększa ryzyko lawinowych wypadków i problemów, których Rosja nie jest w stanie łatwo ukryć ani szybko naprawić.

Z ekonomicznego punktu widzenia terminale w Noworosyjsku obsługują znaczną część rosyjskiego morskiego handlu ropą, odpowiadając za około jedną czwartą wszystkich rosyjskich morskich dostaw ropy i produktów rafinowanych. Dla porównania, Petersburg obsługuje znacznie mniej ropy, jedynie około jednej piątej, koncentrując się głównie na produktach i ładunkach ogólnych. Ust-Ługa zarządza dużą, lecz już mocno obciążoną jedną trzecią rosyjskiego eksportu przez Bałtyk i również nie jest w stanie przejąć wolumenu z Noworosyjska. Gdy Noworosyjsk zwalnia, nie istnieje żaden równoważny port na południu, który mógłby wchłonąć ten sam wolumen, a porty północne nie dysponują rezerwową przepustowością. Efektem jest strukturalne wąskie gardło: każde dłuższe zakłócenie na Morzu Czarnym natychmiast zagraża nieproporcjonalnie dużej części rosyjskich dochodów eksportowych, ponad 28 miliardom dolarów budżetu państwa, zaciskając system z każdym kolejnym uderzeniem.

Ogólnie rzecz biorąc, ukraińska kampania przeciwko flocie cieni i wspierającej ją infrastrukturze staje się szybko rozwijającą się formą egzekwowania sankcji. Unieszkodliwiając tankowce, zatrzymując nielegalne jednostki oraz zmuszając kluczowe terminale do wstrzymywania lub spowalniania pracy, Ukraina osiąga rezultaty, których europejskie instytucje nie są w stanie uzyskać wyłącznie za pomocą narzędzi prawnych. Dla Rosji oznacza to mniej statków, którym może ufać, mniej portów, na których może polegać, oraz mniej stabilnych tras do transportu ropy finansującej jej wojnę. Jeśli obecny trend się utrzyma, Morze Czarne zmierza w kierunku stania się coraz bardziej niebezpiecznym i zawodnym korytarzem eksportowym, na długo zanim Moskwa znajdzie sposób na dostosowanie się do nowej rzeczywistości.