Stany Zjednoczone i Europa podzielone w kwestii przyszłości Ukrainy

Dziś omówimy amerykański plan pokojowy dla Ukrainy, wynegocjowany z pominięciem Europy, i porównamy go z odpowiadającą mu europejską propozycją, opracowaną w ściślejszej współpracy z Ukrainą. Przeanalizujemy główne różnice i zobaczymy, jak działania Donalda Trumpa mogą zaburzyć równowagę ustanowioną po II wojnie światowej, nadając większe znaczenie interesom Rosji kosztem Ukrainy.

W miarę jak wojna na Ukrainie trwa już czwarty rok, Stany Zjednoczone i Europa przedstawiły różne plany pokojowe, odzwierciedlające odmienne priorytety i wizje strategiczne. Amerykańska inicjatywa, prowadzona przez prezydenta Donalda Trumpa i jego wysłannika Steve’a Witkoffa, w dużej mierze pominęła europejskich sojuszników i Ukrainę w bezpośrednich negocjacjach z Rosją. Natomiast przywódcy europejscy opracowali kontrpropozycję, która kładzie nacisk na suwerenność Ukrainy i zbiorowe bezpieczeństwo Europy, która znajduje się bardzo blisko Rosji i dzieli z nią długą granicę.

Amerykański plan pokojowy zakłada natychmiastowe zawieszenie broni i bezpośrednie negocjacje między Rosją a Ukrainą, przy czym Ukraina miałaby zrezygnować z dążenia do członkostwa w NATO, zachowując jednocześnie możliwość przystąpienia do Unii Europejskiej. Według tej propozycji, Stany Zjednoczone nie udzielą bezpośrednich gwarancji bezpieczeństwa, lecz będą polegać na koalicji chętnych państw w celu ich zapewnienia.

Ukraina odzyskałaby kontrolę nad wąskim pasem ziemi na północ od Charkowa, który obecnie kontrolują Rosjanie i który został już w dużej mierze zniszczony przez rosyjską artylerię i lotnictwo. Jeśli chodzi o Elektrownię Jądrową w Zaporożu, Rosja przekazałaby jej kontrolę Stanom Zjednoczonym, które miałyby ją nadzorować i rozdzielać produkowaną energię elektryczną zarówno dla Ukrainy, jak i Rosji.

W zamian Stany Zjednoczone uznałyby rosyjską kontrolę nad Krymem oraz tylko nad obecnie kontrolowanymi częściami obwodów ługańskiego, donieckiego, zaporoskiego i chersońskiego, mimo że Rosja nadal domaga się wycofania i kapitulacji ukraińskich sił zbrojnych z tych regionów. Plan przewiduje także zniesienie sankcji nałożonych na Rosję od 2014 roku i wznowienie współpracy gospodarczej USA-Rosja w sektorach energetycznym i przemysłowym.

Ważne jest, że plan ten wykluczył Ukrainę i europejskich sojuszników z procesu negocjacyjnego, mimo że w dużym stopniu opiera się na nich przy wdrażaniu i gwarantowaniu jego warunków. Podsumowując, amerykańska propozycja zdecydowanie sprzyja interesom Rosji, de facto nagradzając agresję poprzez zgodę na to, by Ukraina oddała 99,83% zajętych terytoriów.

To podejście budzi obawy nie tylko co do wykonalności i sprawiedliwości proponowanego porozumienia, ale także co do jego trwałości w dłuższej perspektywie. Taka umowa pokojowa wywracałaby do góry nogami porządek międzynarodowy ustanowiony po II wojnie światowej, prowadząc do rzeczywistości, w której najsilniejsze państwa mogą z łatwością zmieniać granice i decydować o losach mniejszych narodów wyłącznie na podstawie siły militarnej.

W odpowiedzi ukraińscy i europejscy urzędnicy przedstawili kontrpropozycję, wzywającą do pełnego, bezwarunkowego zawieszenia broni, monitorowanego przez USA i strony trzecie, solidnych gwarancji bezpieczeństwa dla Ukrainy, bez przystąpienia do NATO, ale z szeroko zakrojoną pomocą wojskową, oraz do zwrotu wszystkich deportowanych ukraińskich dzieci i zatrzymanych cywilów.

Propozycja odrzuca jakiekolwiek ograniczenia zdolności wojskowych Ukrainy i nie przewiduje żadnych ograniczeń w zakresie rozmieszczania przyjaznych sił zagranicznych, pełnej odbudowy kraju, rekompensat finansowych z wykorzystaniem zamrożonych rosyjskich aktywów oraz wdrożenia umowy gospodarczej i porozumienia surowcowego między Ukrainą a USA. Negocjacje terytorialne miałyby się rozpocząć dopiero po wdrożeniu zawieszenia broni, przy czym linią wyjściową byłaby obecna linia frontu. Propozycja zakłada, że sankcje wobec Rosji mogą zostać stopniowo złagodzone, jeśli zostanie osiągnięty trwały pokój, lecz zostaną wznowione i zaostrzone w przypadku jego naruszenia przez Rosję. Ponadto plan zakłada, że Ukraina miałaby kontrolę nad kluczowymi obiektami, takimi jak Elektrownia Jądrowa w Zaporożu, oraz swobodny dostęp do kluczowych szlaków wodnych, takich jak rzeka Dniepr i szlaki handlowe Morza Czarnego.

Europejskie podejście podkreśla ramy współpracy, które obejmują Ukrainę jako równorzędnego partnera, zgodnie z zasadami wspólnego bezpieczeństwa i wzajemnego szacunku. Celem jest zapewnienie Ukrainie silnych gwarancji bezpieczeństwa oraz podkreślenie potrzeby sprawiedliwego i trwałego pokoju, odzwierciedlającego zobowiązanie do przestrzegania norm międzynarodowych. Choć wdrożenie tej umowy również opiera się na USA, daje im jednocześnie bodźce gospodarcze do jej utrzymania, na przykład poprzez porozumienie w sprawie surowców ziem rzadkich.

Ogólnie rzecz biorąc, rozbieżność między amerykańskim a europejskim planem pokojowym ukazuje fundamentalną różnicę w podejściu. Propozycja USA wydaje się stawiać na pragmatyzm i szybkie zakończenie konfliktu, potencjalnie kosztem suwerenności Ukrainy i trwałości rozwiązania. Z kolei europejski plan dąży do wyważonego porozumienia, które chroni integralność terytorialną Ukrainy i jest zgodne z szerszymi interesami bezpieczeństwa w celu osiągnięcia trwałego pokoju.

‍